Αφανός



ο αφανός των Κατωτινών


 

κι ο αφανός των Πανωτικών

 Για να καταλάβετε εξαρχής για τι μιλώ θα σας πω δυο λόγια. Έχουμε ένα έθιμο το Πάσχα στο νησί. Να κάνουμε σωρό και να καίμε τον Ιούδα. Ο σωρός αποτελείται από αφάνες, ένα είδος θάμνου αγκαθωτού, το λέμε και αστoιβή, το λέμε και ασπάλαθο. Αλλά έχει επικρατήσει το αφανός, έτσι το λέμε το σωρό τώρα. Πάνω πάνω βάζουμε ένα σκιάχτρο, και καλά ο Ιούδας που καίγεται. Τα παλιά χρόνια έκαιγαν έναν αφανό στο κάθε χωριό μόλις ο παπάς έλεγε το Χριστός Ανέστη. Συναγωνίζονταν τα χωριά ποιο θα 'χει τον μεγαλύτερο αφανό. Τώρα έχει διατηρηθεί το έθιμο μονάχα στο χωριό μου. Το χωριό της μάνας μου δηλαδή. Το Καραβόσταμο. Που λέτε στο χωριό δε θα 'χε νόημα να καίνε αφανό δίχως συναγωνιστές μια και στα άλλα χωριά το έθιμο ξεχάστηκε. Έτσι χωρίστηκαν οι χωριανοί. Σε Πανωτικούς και Κατωτινούς. Οι Πάνω είναι με την εκκλησιά του Αη Γιάννη, οι Κάτω με την εκκλησιά τοω Αγίων Αναργύρων. Καίνε εναλλάξ τον αφανό πότε την Ανάσταση πότε τ' Αντίλαμπρα. Στην πράξη αυτό που τους χώρισε δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια αχλάδα, έτσι λέμε στο χωριό τις άγριες αχλαδιές. Κι όποιου το σπίτι ήταν από την κάτω μεριά της αχλάδας ήτανε Κατωτινός, όποιος από την πάνω μεριά Πανωτικός. Τον υπόλοιπο χρόνο τους ένωναν συγγένειες, κουμπαριές, μαθητικά χρόνια κλπ αλλά τη Μεγάλη Βδομάδα δεν τους ένωνε τίποτε. Ήταν άσπονδοι εχθροί. Και είναι ακόμη. Την Μεγάλη Βδομάδα μόνο. Άλλοι μαζεύουν και άλλοι πηγαίνουν  κρυφά να κάψουν τα μαζέματα των εχθρών. Αν πιάσουν τους κατασκόπους-εμπρηστές τους περιμένουν μαρτύρια απερίγραπτα. Στο έθιμο συμμετέχουν όλοι. Μικροί και μεγάλοι. Γυναίκες και άντρες. Οι μανάδες σταυροκοπούν τους εφήβους, τους προμηθεύουν με χοντρά γάντια και κολατσιό και χρόνο ελεύθερο για να αφιερώσουν στο μάζεμα και στο φύλαγμα των ασπαλάθων. Οι πατεράδες αφήνουν τις δουλειές τους και κουβαλούν με τα αγροτικά τις στοίβες. Τα μικρά παλεύουν στις πλαγιές ξεριζώνοντας, κουβαλώντας και τοποθετώντας τους θάμνους στη θέση για την πυρά. Το τελευταίο βράδυ τους πατούν για να καίνε περισσότερη ώρα, τοποθετούν το ομοίωμα του Ιούδα και μετά όλοι μαζί ξενυχτούν πλάι στο σωρό προφυλάσσοντας τον από τους εισβολείς της αντίπαλης παράταξης.

 Ουφ! Ελπίζω να μη σας κούρασα. Και που λέτε, εγώ πήγαινα με τη γιαγιά μου στο χωριό και δεν ήξερα κανέναν από κει, η γιαγιά μου φοβόταν πολύ μην κουραστώ, μην ξενυχτήσω κι έτσι έμενα θεατής μόνο και ακροατής των όσων διαδραματίζονταν κατά τη διάρκεια της εβδομάδας των Παθών.
Αλλά φέτος έδωσα στη μικρή μου τα γάντια, την προμήθευσα με κουράγιο κι ευχές, την μετέφερα στην πλαγιά, είδα στο βλέμμα της πόσο καμάρωνε που συμμετείχε κι έτσι την άφησα και να ξενυχτήσει στη φρουρά. Και το πρωί χαράματα, την είδα ανάμεσα στους άλλους να κάθεται στην άμμο, όλοι μαζί σχηματίζοντας κύκλο με τα ντόπια παιδιά να διηγούνται ιστορίες και να καμαρώνουν που δεν τους τον έκαψε κανένας τον αφανό τους.
 Και την αγάπησα την πατρίδα μου ξανά. Για την πάλη που δίνει να διατηρήσει ό,τι είναι δικό της. Κι ας μην υπάρχει έπαθλο. Γιατί κατά έναν περίεργο τρόπο όλοι νικητές είναι. Άλλος νικά στη διάρκεια, άλλος στη δύναμη της φλόγας κι άλλος στη λάμψη των βεγγαλικών. Κι όλοι αγαπιούνται ξανά τη Δευτέρα του Πάσχα. Τον έκαψαν τον προδότη άλλωστε δυο φορές. Πόσο ακόμη;





Οι παρεξηγημένοι

Ο ένας κάθεται στο παγκάκι της πλατείας. Γαμπρός στο νησί, λάτρης της φύσης και της πεζοπορίας. Ο άλλος, λίγο μέτρα πιο κει, με τα ψώνια στα χέρια περιμένει να τον βάλω στο αμάξι.
Με σταματάει ο γαμπρός και μου λέει:
«Αυτός από το χωριό σου δεν είναι; Παράξενος άνθρωπος. Ξυπνάω χτες πριν χαράξει, παίρνω το μονοπάτι, ψιλοσκίζω τα ρούχα μου στις αστιβές - έτσι δεν τις λέτε;- και φτάνω επιτέλους στο χωριό. Τον βλέπω να σκάβει στην αυλή, τον καλημερίζω, λέω θα μου πει να ‘μπω μέσα στο σπίτι να με κεράσει καφέ κι αυτός, άκου να δεις παραξενιά, με κοιτάει από πάνω ως κάτω και με ρωτάει... αν ξυρίστηκα!»

Ο άλλος μπαίνει στο αμάξι, τακτοποιεί τις σακούλες και μου λέει με αγανάκτηση:
«Πού τον ξέρεις αυτοδά τον άθρωπο; Σε είδα που του μίλαες πριν. Άκου να δεις τι έπαθα με δαύτονα. Ήσκαβα το κηπάρι εχτές και τον εβλέπω άξαφνα μπροστά μου. Αχάραγα. Μόνος του, ούτε μηχανή ούτε αυτοκίνητο. Ταλαιπωρημένος πολύ. Με πλησιάζει  με χαμόγελο και λέω θα ‘χασε το δρόμο και θα θέλει βοήθεια. Και τον ρωτώ: "Ξορίστηκες;;;". Μα αντί γι’ απόκριση  αλλαξομουσούδιασε και κάνει μεταβολή και φεύγει. Ε, ρε, λωλάδα που ‘χει ο κόσμος….»



Ξορίζομαι στα ικαριώτικα, όπως καταλάβατε, σημαίνει έχασα το δρόμο μου, εξορία, εξορίζομαι, ξορίστηκα ή ηξορίστηκα...
Δηλοσιεύτηκε στο ikariamag στις 25-4-2013

Ο φίλος μου ο Αμπτούλ

                                               

φωτό από εδώ

  Ήρθε από το Μπαγκλαντές πριν δεκαπέντε περίπου χρόνια. Στην αρχή έμενε στο εξοχικό γνωστού εφοπλιστή φροντίζοντας με άλλους δυο τρεις την οικία αλλά και τον περιβάλλοντα χώρο. Συχνά το αφεντικό του έκανε διάφορες προσθήκες, αποθηκούλες, ξενώνες, στάβλους. Έτσι έμαθε να χτίζει την πέτρα, να σοβατίζει, να βάφει, να κολλάει πλακάκια. Ήταν ιδιαίτερα περήφανος για τις επιδόσεις του και μιλούσε πάντα με τα καλύτερα λόγια για τ' αφεντικά του.

-Είκα λεφτά, λέει, και μ' αγκαπούσαν πολύ. Ήτελα όμως να 'ρτω Ατήνα. Να την βρω και να ζήσουμε μαζί. Την είκα γνωρίσει για λίγκο, ήταν ωραία, πολύ ωραία. Είχε ντουλειά Ατήνα, πολύ ντουλειά, πήγκαινα στις οικοντομές και όλα μια καρά. Έκω και ένσημα, να εντώ τα 'χω, έχω χαρτιά, ντες, ντες...
 Βγάζει από τις τσέπες του ένα φάκελο βρώμικο, κατατσαλακωμένο και τον ανοίγει.
 -Εεει δεν είμαι αστυνομία του λέω γελώντας... Χαμογέλασε, βγήκε έξω από το δωμάτιο του νοσοκομείου, επέστρεψε σε λίγα λεπτά φέρνοντάς μου ένα κομμάτι πίτσα και ένα χυμό.
-Έχω φάει, του λέω αμήχανα. Κράτα τα για σένα...
Δε σήκωνε κουβέντα.
-Εσύ καλός άντρωπος, κάτεσαι μαζί με το μωρό μου, σου τα κρωστάω.
Του εξήγησα ότι είναι η δουλειά μου, δε μου χρωστάει χάρη.
-Όχι, τον αγκαπάς, κάρη σου 'χω, κάρη.
Κι εκείνος τ' αγαπούσε τα παιδιά του. Είχαν βιβλιάρια υγείας με τα εμβόλια συμπληρωμένα, με τις εξετασούλες τους όλες σε φάκελο καθαρό αυτή τη φορά, όλα σε τάξη, κι η τρυφεράδα του πατέρα στη θέση της μέσα στα δυο του κατάμαυρα μάτια που έλαμπαν κάθε φορά που τα κοιτούσε. Η μάνα τους χαμένη πια... Εκείνος καθόταν μέχρι αργά παρά τις συμβουλές μου να πάει για ύπνο.
-Ντεν έχει ύπνο, μου 'πε μια νύχτα, σπίτι ντεκαπέντε κι ο ένας τραγουντά κι ο άλλος μιλάει στο τηλέφωνο και άλλος μαλώνει, ύπνο ντεν έχει...
Ένα απόγευμα καθώς περπατούσαμε στον κήπο του νοσοκομείου τον ρώτησα αν έχει μετανιώσει που ήρθε.
-Όκι...όκι... Έχει νερό εντώ. Και στην πλατεία να είμαι στην Ατήνα έκει νερό. Εκεί όκι, ντεν ξέρεις εσύ... Εκεί είναι όπως κωράφια. Έχεις πάει σε κωράφια;
-Ναι, του λέω, έχω δικά μου. Μ' αρέσει πολύ να σκάβω και να φυτεύω. Να κάθομαι στον ήλιο και να χαζεύω τα φυτά μου περιμένοντας να μεγαλώσουν.
Με κοίταξε με γουρλωμένα μάτια.
-Εμένα όκι. Ντεν μ' αρέσει η ντουλειά αυτή. Ντεν έκει νερό και ντεν έχει λεφτά. Ζέστη πολύ. Ντεν ξαναπάω. Μια φορά πήγα και όκι, όκι. Εκεί όπως Μπαγκλαντές.
Τον κοίταξα κι εγώ με έκπληξη. Δε συνεχίσαμε την κουβέντα.

Έχει να 'ρθει δυο χρόνια να δει τα παιδιά. Κάποιοι λένε πως μάλλον τα ξέχασε, ο άκαρδος. Εγώ φαντάζομαι, είμαι σχεδόν σίγουρη, πως δεν έχει λεφτά και δε θέλει να 'ρθει με άδεια χέρια. Δεν έχει δουλειά στην οικοδομή. Ίσως ξαναπήγε στα "κωράφια". Τον ψάχνω στις εικόνες που κάνουν το γύρο του κόσμου. Δεν τον βρίσκω. Αν δείτε κάπου τον Αμπτούλ μην του ρίξετε. Είναι σκαγιωμένος ήδη...



Ασυντρόφευτες δύσεις

   Ο γάμος ήταν προσχεδιασμένος. Προξενιό που λέμε. Ήτονε νοικοκύρης με ζώα, χωράφια και σπίτι. Καλύτερη τύχη δε θα μπορούσε να 'χει η τέταρτη από τις θυγατέρες της δεκαμελούς οικογένειας, φτωχή κι ανήμπορη  άρα να θρέψει τόσα στόματα. Οι κόρες όλες ηθικές και νοικοκυρές. Κάποιος δάσκαλος μάλιστα είχε πει, τουλάχιστον για την Ελένη, πως ήτανε και ξύπνια, θα μπορούσε με λίγη βοήθεια να γίνει μια σπουδαία- γιατί όχι;- επιστήμονας. Έστω, θα μπορούσε να τελειώσει το σχολείο με ευκολία και να εργαστεί. Θα διέπρεπε σε όποια εργασία επέλεγε.
Εκείνοι περήφανοι για τη θυγατέρα τους την έβγαλαν από το σχολειό, μην πάρουν τα μυαλά της αέρα, και της βρήκαν τον καλύτερο γαμπρό. Γείτονας για να μην την χάσουν ποτέ από κοντά τους. Γλεντζές και φιλοσυγγενής. Αγαπητός και πρόσχαρος. Με τα καλαμπούρια του, με τη φιλοξενία του, με τα όλα του.
Η Ελένη τον γνώριζε από παιδί. Τον συμπαθούσε. Μα γάμο μαζί του δε φαντάστηκε ποτέ. Ήταν ρηχός, γήινος, αγράμματος. Το μυαλό το δικό της θέριευε με αλλοπρόσαλλα πράγματα. Της άρεσε να γράφει ποιήματα για ρομαντικούς έρωτες, για ηλιοβασιλέματα, για κυματισμούς της θάλασσας που αδιάκοπα -λίγα μέτρα κάτω από το πατρικό της- συντρόφευε τα πιο τρελά της όνειρα.
Λογάριαζε πως μια μέρα θα ΄φευγε, θα έμπαινε στο καράβι, θα δούλευε, θα αγόραζε με το μισθό της βιβλία, θα γέμιζε τον τόπο με δαύτα και μια μέρα θα 'βρισκε τον πρίγκιπά της, θα τα διάβαζαν μαζί, θα κατέβαιναν στο χωριό παρέα και θα του 'δειχνε τον ήλιο που κείται στα νερά χλωμιάζοντας, θα συμφωνούσε εκείνος πως είναι το ομορφότερο ηλιοβασίλεμα του κόσμου και θ΄αγκαλιάζονταν μαγεμένοι, συντροφευμένοι και γαλήνιοι.

-Και την ετοίμασε κρυφά τη βαλίτσα και πήγε στο λιμάνι. Ανατριχιάζοντας κι η ίδια με το κουράγιο που 'βρε να πάει κόντρα στη θέληση του πατέρα και της μάνας. Και θέλεις το πιστεύεις, θέλεις όχι, είχε τρικυμία μεγάλη και τον καράβι δεν έδεσε τον κάβο. Δεν έπιασε το καράβι... Ναι, που λες...
Κι είχανε βγάλει μια ιστορία οι ντόπιοι. Κάθε που άρμεγαν τις κατσίκες οι σύζυγοι στο πέρα περιβόλι, απάνω από τα βράχια της θάλασσας, κι η γυναίκα σταματούσε μια στιγμή, άφηνε τον μπότο σε μια άκρη και κοίταγε, λέει, θαμπωμένη από την ομορφιά τον ήλιο που έδυε. Και του φώναζε... "Έλα, άντρα μου, να δεις μια μαγεία...." Κι εκείνος, λέγαν οι χωριανοί, μήτε που γύρναε το κεφάλι...
"Από τότε που γεννήθηκα κάνει αυτή τη δουλειά, μια δύει και μια ανατέλλει..."  Εκείνη μόνη τον κοίταζε. Στην άκρη του περιβολιού ακίνητη. Μόνη... Ναι, που λες...

"Δικά σας συστήματα"

  Πήγε στη Μακρόνησο Γενάρη του '50 και έφυγε από κει Απρίλη του '53. Αυτοί οι μήνες οι ατέλειωτοι ήταν και η μοναδική περίοδος της ζωής του που έζησε μακριά από τον τόπο του.
Δεν ήταν κρατούμενος. Είχε τελειώσει πια η περίοδος των ηρωισμών. Φαντάρος ήταν. Αλλά με τη στάμπα του αριστερού. Στη σκηνή με άλλους είκοσι δύο. Γ' κατηγορίας. Αυτό σήμαινε ότι δεν είχε δικαίωμα άδειας, δεν δικαιούνταν βεβαίωση ότι υπηρετεί στο στρατό και σιτιζόταν με υποβαθμισμένη τροφή π.χ. μακαρονάδα ως χυλός, όχι στραγγιστή. "Μακροβούτι για να βρεις το μακαρόνι", όπως χαρακτηριστικά λέει.
 Όσοι από τους μαγείρους είχαν κάνει εξόριστοι στο νησί τον συμπαθούσαν και του φυλούσαν κάτι ξεροκόμματα για να χορτάσει κάπως. Μετά από ένα χρόνο είχες δικαίωμα να κάνεις αίτηση για αλλαγή κατηγορίας. Πήγαινες στην Β' με δικαίωμα αδείας και βεβαίωσης και κατόπιν στην Α' με δικαίωμα να αλλάξεις στρατόπεδο και να επιστρέψεις στον πολιτισμό. Όλα αυτά αν είχες καλή διαγωγή. Μόνο που η καλή διαγωγή σήμαινε ρουφιανιές. Και ρουφιανιές δε γούσταρε. Ο Τριανταφύλλου, λογαγός από την Εύβοια, δε μπορούσε να το χωνέψει.
-Τι θα γίνει με σένα, ρε; Έτσι θα τη βγάλεις;
Είχε βαρεθεί να τον βλέπει. Τελευταίος να τελειώνει το φαγητό, τελευταίος να παρουσιαστεί  στο προσκλητήριο.
-Όλα τα 'κανα με το σισελέ μου. Αργά αργά δηλαδή. Το κουράγιο μου δεν το 'χασα στιγμή. Το 'χα πάρει απόφαση, βλέπεις.

-Τι θα γίνει, ρε; Όλοι φεύγουνε, δε βλέπεις μπρος σου; Σε βλέπουνε και οι καινούριοι και πάνε αργά αργά από πίσω σου, τ' αναθεματισμένα, και χαμογελούνε κιόλας. Πανάθεμά σας. Δε θα κάνεις, ρε, καμιά αίτηση, να σε ξεφορτωθούμε;
-Τι αίτηση; Δεν είχαμε τέτοια στο χωριό. Δεν ξέρω τίποτα και δε ζητάω και τίποτα. Αυτά είναι δικά σας συστήματα. Εμείς άλλα είχαμε. Με το σισελέ μας, με χαμόγελο κι αντάμα ο ένας με τον άλλο. Δε βιάζομαι για τίποτα.

-Με άφησαν στην ησυχία μου. Και πέρασαν κι οι μήνες και τα χρόνια. Ήρωας δεν έγινα, μα μήτε και ρουφιάνος. Κι αγάπησα τον τόπο αυτό, τον ξερότοπο, τον άγριο μη σου πω πως ακόμα χαμογελώ όταν τον φέρνω στο μυαλό μου.

Τα μάγια του καφέ

   Στις καφετέριες προτιμώ το νες. Το ίδιο και στο σπίτι στην Αθήνα. Μα στο νησί δε χαλάω την παρέα. Ελληνικός καφές πάντα. Στην αυλή συνήθως. Βάζουμε τα φλιτζανάκια στο τραπέζι κι η θεία με το τεράστιο μπρίκι που αχνίζει μας σερβίρει. Πίνουμε αργά αργά κουβεντιάζοντας τα νέα του χωριού, σπανίως της χώρας κι ακόμη πιο σπάνια τα προσωπικά μας. Τα τελευταία θα …αποκαλυφθούν έτσι κι αλλιώς στο τέλος. Όταν θα ‘ναι η ώρα για «τη μοίρα». Περιστρέφουμε με αργές κινήσεις το φλιτζάνι αδειάζοντας το σερμπέτι στο πιατάκι. Περιμένουμε ώσπου να στεγνώσει κουβεντιάζοντας ξανά. Μετά η θεία παίρνει ένα ένα τα αναποδογυρισμένα φλιτζάνια, παρατηρεί με προσοχή τα  καφετιά σχήματα που έχουν δημιουργηθεί και επιδεικνύει τη …μαντική της τέχνη. Οι άντρες συνήθως μας περιπαίζουν.

-Μην ξεχάσεις το «σταράτο», συμβουλεύει ο θείος τη γυναίκα του γελώντας. Και την «επιτυχία»…
Εκείνη κάνει πως θυμώνει.
-Να μην ανακατεύεσαι, τον μαλώνει και βάζει το δάχτυλο στα χείλη για να επικρατήσει η απαιτούμενη σιωπή που δίνει στη διαδικασία έναν κάπως επίσημο χαρακτήρα. Κανείς μας δεν έχει αγωνία. Χαλαρά περιμένουμε ν’ ακούσουμε το καθημερινό μας παραμύθι.
-Έχεις ένα μεγάλο Π. Ξέρεις κανέναν Πέτρο, Παύλο; Παναγιώτη; Όχι; Α, τότε θα ‘ναι πόρτα. Ναι, μια μεγάλη πόρτα. Επιτυχία. Πω πω… τεράστια! Τώρα, κοντά. Βλέπεις; Είναι πάνω πάνω, στο χείλος. Αν δε με πιστεύεις, δηλαδή… Θάλασσα δεν έχεις. Το σπίτι σου καθαρό. Αμάν! Ένας εχθρός, Παναγία μου, για δε τονε. Εδώ, εδώ πάνω… Πού πού να’χει ανάγκασμα! Κάτσε να ρίξουμε λίγο νερό. Ανακάτεψέ το ξανά. Ωραία. Καθάρισε. Όχι που θα τον αφήναμε… Ένα δώρο θα σου δώσουν. Βρε, τι ένα, πολλά πακέτα, να, κοντά στον πάτο. Θα περιμένεις λίγες μέρες. Κοίτα κι εδώ. Μια παρέα μεγάλη. Πού θα πας, μωρή; Σε καμιά πανήγυρη; Άχου, θα περάσεις ωραία... Να κι ένα σταράτο πρόσωπο! Τον βλέπεις; Εκείνος σε σκέφτεται από μακριά. Ωχ, γύρω του έχει έννοιες, σκοτούρες. Κοίτα τον κύκλο. Μα να, από δω ανοίγει. Θα φύγουνε γρήγορα και θα ησυχάσει. Όλα καλά! Ωραίο φλιτζάνι! Για να δω και το δικό σου, Μαρινάκι…
Όλοι εγκαταλείπουμε την αυλή χαμογελώντας. Οι εχθροί έχουν διαλυθεί με τις στάλες του νερού. Οι έννοιες έχουν χαθεί από το μικρό άνοιγμα του κύκλου από κατακάθι ελληνικού καφέ. Τόσο απλά. Όλο και κάποιο σταράτο πρόσωπο μας σκέφτεται. Όλο και μια μεγάλη παρέα μας περιμένει. Κάθε πρωί και κάθε απόγευμα. Κάπως έτσι ίσως να ζούμε και πιότερο, που λένε κι οι έρευνες. Δεν οφείλεται στο χαρμάνι. Είναι που φτιάχνουμε τη μοίρα μας όπως μας αρέσει… Με κουβέντα κι ονειροπολήματα.


(Δημοσιεύτηκε στο ikariamag στις 28-3-2013)

Λιθινομούσαινα



photo: Καριώτες πρόσφυγες επιστρέφουν στον τόπο τους. Στο βάθος το Καραβόσταμο.



Η ηρωίδα μας γεννήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα στο Λιθί της Χίου. Εκεί μεγάλωσε, εκεί έκανε οικογένεια, εκεί γέρασε. Όλα με δυσκολίες.  Ό,τι εμείς φέρνουμε στο μυαλό μας και τρέμουμε με τη σκέψη τους και μόνο, εκείνη τα ‘ζησε ένα ένα. Στερήσεις, πολέμους, κακουχίες, αποχωρισμούς… Χήρεψε νωρίς. Τα παιδιά της, μόλις στάθηκαν στα πόδια τους, την αποχαιρέτησαν. Αμερική. Δεν γύρισαν ποτέ… Όχι μόνο τα παιδιά, μα και πολλοί συγγενείς, φίλοι, γειτόνοι. Έμεινε μόνη σχεδόν στο χωριό. Κλείστηκε στους τέσσερις τοίχους αποκαρδιωμένη. Η μοίρα όμως είχε αφήσει κι υπόλοιπο. Ξεσπά ο δεύτερος παγκόσμιος. Έρχονται οι κατακτητές. Δεν απομένει μήτε σπόρος μήτε ζωντανό. Κατεβαίνει στη Χώρα, μαθαίνει για τη βάρκα, μπαίνει. Σαν υπνωτισμένη. Από τη Μικρά Ασία στη Βηρυτό.
Εκεί τη γνώρισε. Μοιράζονταν το ίδιο δωμάτιο. Μια τυραννισμένη γυναίκα όπως κι εκείνη. Την έλεγαν Μαρίκα και η καταγωγή της ήταν από το Καραβόσταμο της Νικαριάς. Η Μαρίκα είχε μαζί και τα μωρά. Και μια καλοσύνη που δεν είχε ξανασυναντήσει σε άνθρωπο. Η δικιά μας η ηρωίδα κόντευε να ξεχάσει τ’ όνομά της κι ούτε που την ένοιαζε. Έτσι που ‘χε γίνει μια μάζα με τους ξεριζωμένους Καριώτες αποδέχτηκε τον προσδιορισμό που την έκανε να ξεχωρίζει από τους άλλους. Ήταν πια η Λιθινομούσαινα. Μια  «ξένη» που γρήγορα εγίνηκε δικός τους άνθρωπος. Γνώρισε τα έθιμα των Ικαριωτών, δανείστηκε το κέφι τους και τη ζωντάνια τους, πήγε σε γάμους και γλέντια που έγιναν στην ξένη χώρα, χόρεψε το «τούτη η γης που την πατούμε….», αγάπησε κι αγαπήθηκε από την αρχή. Με τη Μαρίκα φίλες και αδερφές. Κόρη και μάνα. Τα παιδιά της ‘γίναν τα εγγόνια που δεν είδε ποτέ από κοντά. Το ξενοδοχείο που τους φιλοξενούσε, ένα από τα καλύτερα της πόλης, γίνηκε το σπίτι της. Είχανε δική τους φουφού, τσάι ζεστό, κατσαρολικά γυαλισμένα, στρωσίδια καθαρά. Κι αγάπη. Ο ένας με τον άλλο και κυρίως η Μαρίκα, τα παιδιά κι η Λιθινομούσαινα. Μια γροθιά. Τόση ανέλπιστη χαρά μες τη δυστυχία… Σε χώρα του εξωτερικού, στο «Παρίσι της Ανατολής», για δες, με φίλους και δικούς, με γέλια και φωνές.
Μα κείνοι οι άτιμοι οι Καριώτες ησυχασμό δεν είχανε. Τους έτρωγε η νοσταλγία. Και μόλις κάμανε να φύγουν οι ξένοι, ακόμη δεν τα ‘χανε μαζέψει καλά καλά, πήγανε μια και δυο στην 9η Μεραρχία. Να παραπονεθούνε όλοι μαζί που ακόμη δεν είχε κανονιστεί το δρομολόγιο για το νησί.
Έμαθε για τη διαμαρτυρία, την κυρίευσε μια οργή πρωτόγνωρη, γύριζε όλη μέρα στους δρόμους της πόλης, τους πολύβουους, τους αρωματισμένους με ζωή και μπαχάρια. Σκεφτόταν τη σιωπή που την καρτερούσε πίσω. Το βραδάκι πήγε στο δωμάτιο με την τελευταία ελπίδα στη φιλενάδα που της είχε υποσχεθεί πως δε θα την αφήσει ποτέ ξανά μόνη. Σκύβει στο αυτί της καθώς λαγοκοιμότανε περιμένοντάς την.
-Πήγες κι εσύ, Μαρίκα, στην 9η;
-Πήγα.
 Ξαπλώνει, δεν κλείνει μάτι όλη νύχτα και την άλλη μέρα της απευθύνει την τελευταία κουβέντα.
-Μια τρύπα στο νερό κάματε, Μαρίκα. Να πάτε όπου θέλετε, εγώ θα μείνω εδώ να κάμω την προσφυγιά μου. Θα κάμω την προσφυγιά μου σαν άνθρωπος. Τ’ ακούς;
Το ίδιο έλεγε σ’ όλους από κει κι έπειτα. Λένε πως ήταν η μόνη που έκλαιγε όταν έφευγαν.  Η Μαρίκα δεν την είδε καν. Έβλεπε μόνο το γιαλό του Καραβοστάμου, τα σπίτια τα έρημα που θα ξαναγέμιζαν ζωή. Χαιρετούσε το όμορφο μέλλον. Δεν χωρούσε μέσα της καμιά θλίψη τώρα πια, όπως πριν δε χωρούσε καμιά χαρά. Δεν είδε ποτέ την προσφυγιά αλλιώς...

(Δημοσιεύτηκε στο ikariamag στις 12-3-2013 με τον τίτλο "Η προσφυγιά αλλιώς")

Δυσκολονόητος ο κόσμος πια, παιδί μου

  Της μίλησα για την παλιά φωτογραφία από το '34 με τα ξυπόλητα παιδάκια του χωριού και το δάσκαλό τους.
-Δημοσιεύτηκε στο ίντερνετ, που λες, και την είδε ένας Ιταλός και μου 'γραψε ένα συγκινητικό μήνυμα. Αναγνώρισε τη μάνα του, που 'χει πεθάνει πια. Ήτανε η κόρη του Αλέξη, τη θυμάσαι... Άλλη φωτογραφία δεν έχει από τα παιδικά της χρόνια. Έμαθα πως είχατε πολύ καλές σχέσεις, οικογενειακές. Μήπως κρατούσε καμιά ο αδερφός σου; Η μάνα σου;
-Μα εχτές κιόλας μου 'φερε ο γαμπρός μου κάτι μουχλιασμένες από την υγρασία. "Του 'κοψε" και ενώ πέταξε τα πάντα σχεδόν από το σπίτι, αυτές τις έβαλε σε μια σακούλα και μου τις έφερε. Για να δούμε... Ο γιος της Αθηνάς θα 'ναι, ε;
Και βγάζει μια νάυλον σακούλα σούπερ μάρκετ, αραδιάζει πάνω στο τραπέζι καμιά εκατοστή ασπρόμαυρες κι αρχινά την αναζήτηση. Έγινε ένα τρομερό ταξίδι. Αδύνατο να σας το περιγράψω. Γάμοι ανθρώπων πεθαμένων από χρόνια, γλέντια, συναθροίσεις συγγενών, μωρά με ναυτικές στολές, στρατιώτες από τον Α' παγκόσμιο, άλλοι από τις μάχες στην Αφρική, κοπελίτσες στο Παρίσι με απίστευτα φορέματα, οικογενειακές από την Αλεξάνδρεια, εύποροι συμπατριώτες με κουστούμι και γραβάτα, κοπελίτσες ανύπαντρες που μετανάστευσαν για να γίνουν υπηρέτριες κι όμως πόζαραν με τόσο μεγαλοπρεπές ύφος μπροστά στο στημένο σκηνικό με τις κολωνίτσες και τις τεράστιες γλάστρες που έβαζαν για φόντο οι φωτογράφοι της εποχής... Ανάμεσά τους, πράγματι, βρισκόταν και του Ιταλού η μάνα, η Αθηνά, μια όμορφη νεαρή της εποχής, συνήθως με την αδερφή της, την Αδαμαντία, αργότερα με τη φαμίλια της στο Τορίνο.
-Δυο τρεις είναι αρκετές της λέω, θα του τις στείλω να χαρεί. Αλλά θα 'θελα και τις υπόλοιπες, φτιάχνω ένα αρχείο, θα τις περάσω στον υπολογιστή και θα σου τις φέρω.
Είδα ότι το τελευταίο της φάνηκε κάπως παράξενο. Δεν είπε τίποτα αποθαρρυντικό πάντως.
Την άλλη μέρα ξαναπάω αφού έχω συνδέσει το scanner. Εκείνη έχει αφιερώσει κι άλλο χρόνο.
-Ήρθε κι ο Χρήστος που τη θυμόταν καλά την Αθηνά. Βρήκαμε κι άλλες. Κοίτα, σου τις έχω βάλει στο φάκελο να του τις στείλεις, να χαρεί ο άνθρωπος.
-Α, σ' ευχαριστώ, αλλά θα μου δώσεις και τη σακούλα; Αύριο το πρωί θα σου τις φέρω.
Πάλι το ίδιο ύφος. Ευτυχώς, μου 'χε εμπιστοσύνη. Τις παίρνω, τις αντιγράφω, της επιστρέφω τη σακούλα.
Περνάνε δυο ώρες. Τηλέφωνο.
-Έλα, η Μαρίκα είμαι, κάτι ξέχασες, πετάξου σπίτι για ένα λεπτό.
Πάω, πάλι ο ίδιος φάκελος.
-Ξέχασες τις φωτογραφίες του ανθρώπου.
-Μα τις αντέγραψα. Θα του τις στείλω, μην ανησυχείς.
-Και πώς θα στείλεις κάτι που δεν κρατάς, παιδάκι μου; Αφού είναι εδώ, στο φάκελο.
Τη χάιδεψα στον ώμο.
-Μην ανησυχείς, στέλονται κι αλλιώς τώρα τα πράγματα...
Σκέφτηκε για λίγο.
-Ε, μπορεί να 'ναι δύσκολο να το νοήσω εγώ, παιδάκι μου. Αλλά άμα στέλνονται αλλιώς να του πεις τότε πως η μάνα μου πολύ την αγαπούσε τη δικιά του, κι εκείνη, μη θαρρείς, σα μάνα την είχε, γιατί, βλέπεις, είχε μείνει ορφανό από μωρό. Και να του πεις πως η μάνα του σαν ήτονε κοπελούδι αγαπούσε τον αδερφό μου κι εκείνος το ίδιο και πολύ στεναχωρήθηκε που έφυγε για την Ιταλία. Α, και να του πεις πως η μάνα του μας έστελνε συχνά δώρα. Πες του και για κείνο το φουστάνι, το πρώτο μου, που το 'χα ράψει με ύφασμα που μας έστειλε εκείνη από το Τορίνο. Να του δείξεις και τη φωτογραφία που το φορώ. Και να πεις να 'ρθει και να μας δει, γιατί πολύ θα χαρώ να τονε δω. Και χαιρετισμούς να του πεις από τη Μαρίκα. Κι ας μη με ξέρει. Και πως η μάνα μου έχει πεθάνει χρόνια. Το ίδιο κι η αδερφή μου η Αργυρώ, που ήτανε, να του πεις, οι καλύτερες φιλενάδες με τη μάνα του.

-Ναι...θα του τα πω. Μείνε ήσυχη, καλή μου...
 

Λίγη άμμο μοναχά

Τώρα εγώ, γιατί χαίρομαι με τόσο ήλιο; Με τα μεσημέρια που κρατούν περισσότερο, με τα "τραπεζάκια έξω", που λέει και ο γνωστός τραγουδοποιός, με το μεγάλωμα του δυόσμου στη γλάστρα, με το φως που κάνει ωραιότερη τη φτηνή μου κουρτίνα, με τις δεκαοχτούρες που τραγουδούν τα πρωινά... Συνήθεια, πες το. Μια αφέλεια, αλλά βάλε τα μαζί της, αν μπορείς. Δεν έμαθα να συνδυάζω το Μάρτη με νέα μέτρα, με περικοπές, με χαράτσια, με φόβο... Δε μπορώ... Πάντα ένα βήμα ακόμη θα είναι μέχρι το καλοκαίρι. Παραλία, ξενοιασιά κι ανέμελα παιδάκια... Κι όσο τα βλέπω με τα ματάκια τους ορθάνοιχτα για ζωή και με τα χέρια τους ορθάνοιχτα για αγκαλιές τόσο και παίρνω θάρρος. Και μια χούφτα άμμο να 'χα, τώρα, να τους τη ρίξω στις πατούσες και στις παλάμες και λίγο πιότερη, για να τα σκεπάσω ως το λαιμό και κείνα να γελάνε και να βγάζουμε φωτογραφίες και μετά να τα "ξεθάψω" για να πάμε μαζί ως την καντίνα να τους πάρω παγωτό. Κι αν δε μου φτάνουν τα λεφτά, να πάμε στα βράχια και να περπατήσουμε και να τα μαλώνω που δεν προσέχουν πού πατούν. Και να κάνουμε όνειρα, ακούγοντας το φλοίσβο. Και να τους λέω να μη φοβούνται τίποτα. Και κείνα να με πιστεύουν, λέει. Να γέρνουν το κεφαλάκι τους στον ώμο μου ή στα γυμνά μου πόδια. Και να τους χαϊδεύω τα μαλλιά....
 Κι ύστερα να 'ρθει ένα καλοκαιρινό βραδάκι. Ένα καλοκαιρινό βραδάκι με γέλια και με μυρωδιές.Εκείνα να βάζουν τα καλά τους για τη βολτούλα με τους φίλους κι εγώ να ρίχνω νερό στην αυλή και να χαζεύω τις φραουλίτσες στη γλάστρα και τις ντοματούλες στον κήπο. Λέμε πως θα τις φυτέψουμε παρέα φέτος...
 Και θ' αφήσουμε το χειμώνα να πάει στο καλό... Κι άμα δεν του αρέσει να πάει στον αγύριστο.
Εγώ συνήθισα να χαίρομαι με τον ερχομό της Άνοιξης. Με την προσμονή του θέρους. Δε θα την καταθέσω τη χαρά μου σε κανένα απ' τα ταμεία τους!

Για να με θυμάσαι

 Γύρω μου άσπρα κάγκελα και ένα δυο πραγματάκια με έντονα χρώματα. Κόκκινο, πράσινο πορτοκαλί, σκόρπια εδώ κι εκεί καρτερούν να μεγαλώσω λίγο ακόμη και να τα πάρω στα χέρια μου να τα παίξω. Εγώ ίσα που αντέχω ν' αγκαλιάσω τα καλώδια που με συνδέουν με κάτι μηχανήματα πάνω από την κούνια. Αυτά είναι μαύρα μα έχουν κάτι κόκκινες και πράσινες γραμμούλες που αλλάζουν σχήμα κάθε δευτερόλεπτο. Κάνω να βήξω ή να λαχανιάσω κι εκείνα βρουπ! Ανεβοκατεβαίνουν, αλλάζουν τους αριθμούς στο πάνω μέρος, καμιά φορά φωνάζουν κιόλας και τότε έρχονται οι άνθρωποι από το διάδρομο και με πασπατεύουν. Κάνω τότε πως κλείνω τα μάτια μου για να τους τρομάξω πιότερο μα κείνοι δε χαμπαριάζουν, με γυρνούν στο πλάι, με καλοσκεπάζουν με τη ροζ κουβερτούλα και χάνονται ξανά.
 Πιο πολύ διασκεδάζω όταν έρχονται κάτι κυρίες που δε φορούν άσπρα μα πολύχρωμα ρούχα σαν τα άχρηστα παιχνίδια στο πλάι μου. Κάνουν πως μ' αγαπούν και φοβούνται στ' αλήθεια όταν οι γραμμούλες ανεβοκατεβαίνουν. Στεναχωριούνται κι όταν δεν πίνω αρκετό γάλα και μια μ' αφήνουν απογοητευμένες στο σεντόνι μια με αρπάζουν ξανά με αποφασιστικότητα και μου χαιδεύουν το στόμα μου με το ρόγα του μπιμπερό. Έχει πολύ πλάκα. Κλείνω τα χείλη μου με πείσμα κι όταν με παραζορίζουν ρουφώ λίγο γάλα και το αφήνω να τρέξει έξω από το στόμα. Παράλληλα κάνω πως λαχανιάζω και τις χαζεύω στο μισοσκόταδο πώς χλωμιάζουν και καρδιοχτυπούν. Μου θυμίζει ο χτύπος τους τη δική μου την καρδιά. Τις καταλαβαίνω. Κάνω τότε πως τις αγαπώ κι εγώ και ηρεμούμε. Καμιά φορά τους χαμογελώ λίγο στραβά σα να 'τανε η δική μου η μαμά.
Παίζουμε λίγο ακόμη τη μαμά και κόρη κι ύστερα φεύγουν.
 Μένω ξανά με την καρδιά μου, το μόνο μου καλό παιχνίδι... Θα την ανοίξουν σε δυο μέρες να βρουν το πρόβλημα. Η δική μου η μαμά τίποτα δεν ξέρει. Μ' άφησε για να μην ανησυχεί. Δε με παίζει... Κι εγώ δεν ξέρω τίποτα... Τι να σου κάνω; Έκθετο, σαράντα ημερών στον προχειρουργικό θάλαμο είμαι. Σου γράφω μόνο για να με θυμάσαι, καλή μου κυριούλα, εθελόντρια...
Να με παίζεις πού και πού...